«Σκηνές από έναν γάμο» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στο «ΑΥΛΑΙΑ» Θεσσαλονίκης

Κριτική από τον Παύλο Λεμοντζή«O Αύγουστος Στρίντμπεργκ είπε κάποτε: “Υπάρχει κάτι πιο τρομακτικό από έναν σύγυζο και μια σύζυγο που μισούν ο ένας τον άλλον;” Τι να πεις; Η σεξουαλική κακοποίηση ενός παιδιού είναι πιθανόν χειρότερη. Αλλά πάλι, εγώ και η Καταρίνα είμαστε παιδιά. Στο βάθος, η Καταρίνα είναι ένα μικρό κορίτσι που κλαίει γιατί δεν υπάρχει κανείς να την παρηγορήσει όταν πέφτει. Και στην άλλη γωνία, εγώ είμαι ένα μικρό αγόρι που κλαίει γιατί η Καταρίνα δεν μπορεί να με αγαπήσει. Παρά το γεγονός ότι είμαι κακός και απαίσιος απέναντι της.»

Όσα λέγονται στις «Σκηνές Από Έναν Γάμο» είναι όλα αλήθειες. Αλήθειες σκληρές, που ίσως εκστομίζονται μόνο όταν έχεις πιει πολύ και γενικά δεν έχεις πολλά να χάσεις. Αλήθειες που αναγνωρίζεις, ως τέτοιες, μόνο όταν γίνεις πρωταγωνιστής στο δικό σου δράμα χωρισμού, λες και κανένας άνθρωπος δεν έμαθε (και δεν θα μάθει) ποτέ τίποτα από αιώνες χωρισμών, στη ζωή και τη λογοτεχνία, στο σινεμά και στο θέατρο, στη διπλανή του πόρτα. Αλήθειες που, τη στιγμή που νιώθεις ένα κομμάτι από τα δύο ενός ζευγαριού, είναι αδύνατον να σε αγγίξουν, να σε συγκινήσουν, να σε τραντάξουν. Πιστεύεις κι εσύ, όπως όλοι, ότι δεν θα φτάσεις ποτέ σ’ αυτό το σημείο, πως είσαι άτρωτος και αιώνια προστατευμένος, κύριος των αποφάσεων, των πράξεων, των λαθών σου.

Το «Σκηνές Από Έναν Γάμο» είναι μια κομβική στιγμή στη διαδρομή του σπουδαίου Σουηδού Ινγκμαρ Μπέργκμαν, το σπάνιο αυτό σημείο όπου η τέχνη, η ζωή, ο ιδιωτικός και δημόσιος βίος, η καλλιτεχνική φιλοδοξία και το δημιουργικό αποτέλεσμα χάνουν τις διαχωριστικές τους γραμμές και γίνονται ένα σύνολο που διαχέεται μέσα στα χρόνια, τις δεκαετίες, προς πάσα χρήση, συμμόρφωση και αναθεώρηση των πάντων.

Η ιστορία είναι πιο απλή και από την περιγραφή της: ένα ζευγάρι οδεύει προς το τέλος του γάμου του. Όσο πιο κοντά φτάνει στην τελική αυλαία ανακαλύπτει πως για χρόνια υπήρξε εγκλωβισμένο σε μια σύμβαση, πνίγοντας την αγάπη, το πιο σπουδαίο συστατικό της ένωσής τους. Πριν φτάσουν εκεί, και μέσα σε ένα διάστημα είκοσι χρόνων, θα ζήσουν «σκηνές» από ένα γάμο, «σκηνές» από τη διάβρωση μιας συνθήκης αρχικά «ιερή», άρα, προδιαγεγραμμένα έτοιμη να βεβηλωθεί από την ρουτίνα της καθημερινότητας, από το πέρασμα του χρόνου, την ανία, τη συνήθεια, το πεπερασμένο της αγάπης.

Το ιδανικό ζευγάρι των Γιόχαν και Μαριάννε, γονείς δύο μικρών κοριτσιών και σεβαστοί επαγγελματίες, θα έρθει αντιμέτωπο με το τέλος της σχέσης, όταν «οι μικρές εκρήξεις ειλικρίνειας μεταξύ τους» θα αποκαλύψουν πως ότι νόμιζαν για άτρωτο, βρίσκεται στη δική του τροχιά προς το φινάλε. Ο Γιόχαν θα παραδεχτεί ότι διατηρεί μια εξωσυζυγική σχέση και η Μαριάννε, πεπεισμένη για χρόνια πως (ακόμη κι όταν δεν ήταν) όλα είναι καλά, θα πρέπει για πρώτη φορά να απευθύνει στον εαυτό της τις ερωτήσεις που κάνει στις πελάτισσές της, ως δικηγόρος ειδικευμένη στα διαζύγια.

Τι είναι αυτό που κάνει ένα ζευγάρι να νιώθει ξένο μετά από 20 χρόνια κοινής ζωής; Η αγάπη ανάμεσα στους δύο δεν υπήρξε ποτέ; Πώς μπορεί κάποιος που αγάπησες κάποτε τόσο πολύ να μοιάζει σήμερα με τον χειρότερο εχθρό σου; Οι απαντήσεις θα έρθουν σταδιακά από τις βινιέτες, μέσα στις οποίες ο Μπέργκμαν θα κλείσει την καθημερινότητα αυτής της ελεύθερης πτώσης. Και θα είναι σκληρές όσο χρειάζεται για να οδηγήσουν στη συνειδητοποίηση των προτεραιοτήτων που τελικά ορίζουν τη συμβίωση.

Σκληρές και όμως καθημερινές, ρεαλιστικές κι όμως «θεατρικές», γυμνές από φτιασίδια – φωτογραφημένες με την διαύγεια της καθημερινότητας από την Έλενα Καρακούλη – κι όμως απόλυτα «σκηνοθετημένες», επειδή η σκηνοθέτις κολύμπησε βαθιά στις γραμμές του έργου, κάνοντας και τη μετάφραση και τη δραματουργική επεξεργασία.

Το γνωρίζουμε ότι κάθε σχέση, από την πιο μικρή, σύντομη κι επιπόλαια, μέχρι αυτή που ορίζει ολόκληρες ζωές και στιγματίζει το πριν και το μετά της ύπαρξης σου, είναι ένα σκηνοθετημένο θέατρο, που ακολουθεί τους κανόνες μιας δραματουργίας που παίζει με τον ρεαλισμό, ώσπου να δει τα όρια της αντοχής του να σπάνε μπροστά στην ψευδαίσθηση του «παραμυθιού».

«Χρειάστηκαν δυόμισι μήνες για να γράψω αυτές τις σκηνές. Μου πήρε μια ολόκληρη ενήλικη ζωή για να τις ζήσω», έλεγε ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν που εδώ, περισσότερο και από τις πιο υβριδικές του στιγμές, πειραματίζεται με τον νατουραλισμό, την βιωματική καταγραφή (η πολύκροτη σχέση του με την Λιβ Ούλμαν είχε μόλις τελειώσει, επίλογος σε μια ζωή συζυγικών σχέσεων που έμοιαζαν με μικρότερες ή μεγαλύτερες «καταστροφές», ενώ είχε ήδη ξαναπαντρευτεί για πέμπτη και τελευταία φορά) και, κυρίως, δοκιμάζει και δοκιμάζεται πάνω σε κάτι μεγαλύτερο κι από την ίδια την γνωστή σε όλους έννοια της συνύπαρξης, αναζητώντας πρωτίστως την ουσία του δεσμού που κρατάει δύο ανθρώπους ενωμένους, ακόμη και όσα όλα νόμιζαν ότι ήταν η κοινή ζωή τους, δεν ήταν παρά «σκηνές από ένα γάμο».

«Οι δικές μας Σκηνές, λέει η σκηνοθέτις, ξεκινούν από μια γιορτή, μια δημόσια εξομολόγηση αγάπης. Ο Γιόχαν και η Μαριάννε γιορτάζουν τη δέκατη επέτειο του γάμου τους. Διαθέτουν ειλικρίνεια, φαντασία, χιούμορ. Απολαμβάνουν την ασφάλεια της οικογενειακής ζωής και μια καλή επαγγελματική σταδιοδρομία». 

Η παράσταση εστιάζει στους δύο συζύγους, παραλείποντας τους υπόλοιπους χαρακτήρες με εξαίρεση την κα Ζακόμπι, την οποία παρουσιάζει σε video wall με την υπέροχη ερμηνεία της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη, σε μία εμφάνιση που λειτουργεί προφητικά για όσα θα επακολουθήσουν.

Απόλυτη η χημεία μεταξύ των δυο ηθοποιών Μαρίνας Ασλάνογλου και Νίκου Ψαρρά. Εξαιρετικοί και οι δυο, αληθινοί, συναρπαστικοί και τόσο πολύ μέσα στους ρόλους, ώστε ο θεατής νιώθει πως είναι ωτακουστής κι αυτόπτης μάρτυρας σκηνών από έναν αληθινό γάμο.

Πράγματι, η σκηνοθέτις Έλενα Καρακούλη δημιουργεί μια παράσταση με έξοχες εναλλαγές στον ρυθμό, ώστε το κοινό κοινωνεί το δράμα και αγωνιά για την τύχη του ζεύγους. Εύρημα η αλλαγή κοστουμιών ζωντανά επί σκηνής. Δύο κρεμάστρες στις δύο πλευρές της σκηνής φιλοξενούν τα ρούχα τους, τα οποία χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί και στο τέλος μένουν κενά, όπως κενή μένει και η ίδια τους η ζωή, όπως αδειάζουν σιγά- σιγά συναισθηματικά, μέχρι να μηδενίσουν και να ξεκινήσουν από την αρχή. 

 Τα σκηνικά, ένα ζεστό σπίτι που δίνει την αίσθηση στο κοινό ότι είναι μέρος της καθημερινότητας των ηρώων, υπογράφει η Αλέγια Παπαγεωργίου και τα σύγχρονα κοστούμια η Βασιλική Σύρμα. Οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου δίνουν τη ρεαλιστική ατμόσφαιρα μιας καλοφτιαγμένης οικογενειακής εστίας.

Συντελεστές

Μετάφραση – Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία: Έλενα Καρακούλη

Σκηνικά: Αλέγια Παπαγεωργίου Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα

Επιμέλεια Κίνησης: Φαίδρα Σούτου

Μουσική σύνθεση-Video:Violet Louise

 Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος

 Βοηθός σκηνοθέτη: Ανθή Φουντά Βοηθός σκηνογράφου: Κωνσταντίνα Παπαθανασίου Φωτογραφίες promo: Σπύρος Περδίου Φωτογραφίες παράστασης: Γιώργος Χατζηνικολάου Τρέιλερ παράστασης: Στέφανος Κοσμίδης

Social Media: Δανάη Γκουτκίδου

Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρία Αναματερού

 Οργάνωση παραγωγής: Σελίνα Μάνου Παραγωγή: Ομάδα Νάμα & THEATER ART COMPANY EE-Μανάφης Σάκης.

ΠΑΙΖΟΥΝ: Μαρίνα Ασλάνογλου και Νίκος Ψαρράς.

ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ