«MUTE»: Ένας στοχαστικός μονόλογος στο «Αριστοτέλειον» Θεσσαλονίκης
Πρόλογος
Η παράσταση – performance – one man show «Mute» του Γιώργου Χρυσοστόμου, αφού έκανε πολλά απανωτά sold out στην Κεντρική Σκηνή του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου» και στην ακόμα μεγαλύτερη σκηνή του Θεάτρου «Τζένη Καρέζη», επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη για δύο μόνο παραστάσεις στο «Αριστοτέλειον» και, φυσικά, η πορεία της δε σταματά εδώ.
Το θέμα
Ένας ηθοποιός, μόνος του, χωρίς λόγια, με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, παρασταίνει χαρακτήρες της διπλανής πόρτας. Η σύλληψη της κεντρικής ιδέας για το υπαρξιακό έργο Mute, γεννήθηκε το 1998 στη Θεσσαλονίκη από τον ίδιο τον Γιώργο Χρυσοστόμου και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2019. Το έργο θίγει με μουσικό τρόπο τα βαθιά, ανθρωπιστικά προβλήματα των καιρών και αποτολμά, μέσα από τη σιωπή και την πολλή μουσική, να παρουσιάσει νέες εκφραστικές φόρμες στην «πολύβουη» εποχή τού σήμερα.
Ο ήρωας του έργου (Γιώργος Χρυσοστόμου) εμφανίζεται μπροστά στους θεατές με ένα παλιό ραδιοφωνάκι. Ο ίδιος, ακούει ήρεμος εκπομπές, γνωστές μουσικές και εκκλησιαστικές λειτουργίες, τις οποίες σχολιάζει αποκλειστικά με εκφράσεις του προσώπου. Στη συνέχεια το ραδιόφωνο χάνει τις συχνότητές του κι εκείνος κατευθυνόμενος προς το σκηνικό, προσπαθεί με την κεραία να ανακτήσει το χαμένο σήμα.
Καταθέτει ο Γιώργος Χρυσοστόμου σε δηλώσεις του: «το “Mute” μοιάζει να είναι το tribute μιας γενικής στάσης ζωής, που περιλαμβάνει όλα όσα μου αρέσει να ακούω. Η αφορμή για τις μουσικές ήμουν εγώ, αλλά τελικά τις μπλέξαμε με τη Φωτεινή Γαλάνη και το αποτέλεσμα με εκφράζει. Είμαι μόνος στη σκηνή και αναγκαστικά βουβός, ενώ υπάρχει ήχος και κίνηση. Φυσικά, δε χορεύω και η παράσταση έχει πολλά προσωπικά στοιχεία».
Ανάγνωση
«Mute» σημαίνει βουβαμάρα, σιωπή. Είναι φορές που η σιωπή φωνάζει! Πόσο αντιφατικό ακούγεται αυτό! Κι όμως, έρχεται η στιγμή που πνίγεσαι. Που υπάρχουν μέσα σου τόσοι διάλογοι, υπάρχουν τόσα λόγια, υπάρχουν σκέψεις, υπάρχουν συμπεριφορές δικές σου και των άλλων. Κάθεσαι με τις ώρες και σκέφτεσαι τι έκανες, πώς αντέδρασες, βάζεις τον εαυτό σου σε μια διαδικασία διαμάχης. Αρχίζεις να μιλάς, να κάνεις διάλογο με μοναδικό ακροατή εσένα. Χωρίς δικό σου ήχο, χωρίς φωνή. Ούτε η μουσική χρειάζεται, αλλά θεατρική αδεία, η μουσική στην παράσταση έχει ρόλο καταλύτη. Επειδή ανιχνεύει συντρόφους μέσα από ερτζιανά κύματα, αλλά και σχηματοποιεί με νότες τους χαρακτήρες που στοιχειώνουν στο μυαλό σου.
Ωστόσο, εσύ αυτοψυχαναλύεσαι. Ρωτάς, απαντάς, παίρνεις τη θέση τρίτου, ακόμα και περισσότερων ανθρώπων. Προσπαθείς να βρεις τις αιτίες, τις λύσεις, προσπαθείς να πάρεις απαντήσεις, να βγάλεις συμπεράσματα και πλάθεις τα δικά σου σενάρια.
Η αλήθεια είναι πικρή. Τη βιώνουμε, την παραδεχόμαστε μυστικά, κρυφά και απολύτως εγωιστικά. Επειδή ένας άνθρωπος γεννιέται μόνος και πεθαίνει μόνος, που σημαίνει ότι ο πόνος του συνιστά προσωπικό βίωμα.
Είναι, επίσης, απίθανο να συναντήσετε ένα άτομο ολότελα συμβατό μαζί σας, η δυσαρμονία θα είναι ο σύντροφος του ταξιδιού σας . Τι πιο πιθανό να ονειρεύεστε έναν ξάστερο ουρανό τη νύχτα και να λαχταράτε να ακούσετε τη μέρα ένα όμορφο σχόλιο, αλλά θα ακούτε τα ασήμαντα και ίσως ενοχλητικά και κάποιες παράταιρες λεπτομέρειες, οπότε η συνύπαρξη θα φαίνεται πολύ κωμική!
Επομένως, η μοναξιά γίνεται φόρος που πρέπει να πληρώσεις για να αναλύσεις μια δύσκολη, προσωπική και περίπλοκη λογική.
Σε μια στιγμή αγανάκτησης πριν από τον θάνατό του, ο Γερμανός συγγραφέας – ποιητής Γκαίτε, που είχε πολλούς φίλους, εξερράγη από θλίψη λέγοντας: «κανείς δε με κατάλαβε πραγματικά και δεν κατάλαβα κανέναν απόλυτα. Κανείς δεν καταλαβαίνει τον άλλον!»
Καφκική η ιδέα του Χρυσοστόμου, φροϋδική η εξέλιξή της στο σανίδι.
Η παράσταση
Ο στοχαστικός μονόλογος παραπέμπει σε μια κατάσταση, όπου το πρόσωπο στοχάζεται την ψυχολογική και ηθική του κατάσταση, αποκαλύπτοντας έτσι, χάρη σε μια θεατρική σύμβαση, αυτό που θα παρέμενε απλός εσωτερικός μονόλογος. Σύμφωνα με τον δραματικό κανόνα ο στοχαστικός μονόλογος δικαιολογείται και διεξάγεται σε ορισμένες συνθήκες, όπου μπορεί να «αρθρωθεί» με αληθοφάνεια η στιγμή εσωτερικής αναζήτησης του ήρωα. Η μόνη αναγκαία συνθήκη για την επιτυχία του είναι να υπερβεί την υπόσταση του απλού μονολόγου ή ενός συνειδησιακού ξεσπάσματος που δεν «ακούγεται».
Κι εδώ είναι η καινοτομία. Η συγκεκριμένη παράσταση καθιερώνει μια θεατρική ανάγνωση με το σώμα, τη σιωπή και τη μουσική , που είναι τόσο φλύαρη, ώστε αποκαθιστά άμεσα την επικοινωνία με το κοινό.
Ένας άνθρωπος κι εννέα δωμάτια, σαν μια κυψελιδική εγκατάσταση, εννέα διαφορετικοί χαρακτήρες, εννέα διαφορετικές συνθήκες.
Το σκηνικό της Μαγδαληνής Αυγερινού, μια μεταλλική σκαλωσιά που παραπέμπει σε κτίριο με χώρους – συγκοινωνούντα δοχεία, για ανθρώπους με ιδιαίτερες συνήθειες, ποικίλες ανάγκες, ανόμοιες νοοτροπίες, ξεχωριστές προσωπικότητες.
Ένας μουσικός πολεμά εναντίον κουνουπιών, ένας άντρας αντιστέκεται στο κόκκινο σταθερό τηλέφωνο που όλο χτυπά Ένας άλλος γυμνάζεται και φωτογραφίζει συγκεκριμένο σημείο του σώματός του. Ένας φοβικός χαρακτήρας αντιμέτωπος με το ύψος, ένας μαέστρος, ένας άνθρωπος με ερωτική σύντροφο μια πλαστική κούκλα. Ένας αγανακτισμένος ηλικιωμένος φωνάζει στους δρόμους κι ένα παιδί που κλαίει. Όλοι, ένα σύνολο παράταιρων ενοίκων, που συνθέτουν μια σατιρική βιωματική παράσταση με κοινωνικό περιεχόμενο. Ένα έργο performance, χωρίς τέλος και αρχή, χωρίς εποχή, με συμβολικούς διάφανους τοίχους να περιορίζουν τα προβλήματα της ανθρώπινης ελευθερίας.
Τη σκηνοθεσία της παράστασης συνυπογράφουν ο ηθοποιός και η Σοφία Πάσχου, ενώ η δραματουργία της διαμορφώνεται επί σκηνής. Αν ακουγόταν λόγια καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, τότε θα είχαμε μια συρραφή σκηνών με πρόσωπα κάθε ηλικίας, όπως συμβαίνει στο Θέατρο του Παραλόγου. Ο Χρυσοστόμου, όμως, τολμά να κάνει έναν μονόλογο βωβού θεάτρου με έντονη σωματικότητα, μιμική, μια κούκλα sex – toy και διαρκή, επιβλητικά μουσικά περιβάλλοντα, που εναλλάσσονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Η ιδιότυπη ερμηνεία του Γιώργου Χρυσοστόμου αποκαλύπτει το μέγεθος του ταλέντου του, αλλά κι έναν θεμελιώδη θεατρικό κανόνα στην πλήρη εφαρμογή του. Το σώμα του ηθοποιού στη σκηνή και στην πληθώρα των υποκριτικών υφών, τοποθετείται ανάμεσα στον αυθορμητισμό και στον απόλυτο έλεγχο, ανάμεσα στο φυσικό σώμα και το κατευθυνόμενο- χειριζόμενο απολύτως από τον ίδιο τον ηθοποιό/σκηνοθέτη. Ο δυισμός της ιδέας και της έκφρασης αντικαθίσταται σε τούτη την υποστήριξη του θέματος από τον μονισμό της σωματικής δημιουργίας. Η επαγγελματική δεξιοτεχνία του Χρυσοστόμου και οι σωματικές του ασκήσεις επί σκηνής, δημιουργούν συγκινήσεις και δικαιώνουν τη γλώσσα του σώματος στο πειραματικό θέατρο. Άλλωστε, ο Αρτώ μιλά για μια παραστατική διάσταση, όπου η σωματική γλώσσα αντικαθιστά τις λέξεις. Του αξίζουν έπαινοι γι’ αυτό το κατόρθωμα.
Στο φινάλε της παράστασης, ο ηθοποιός μιλά για τρία λεπτά απνευστί, καταθέτει ό,τι ήθελε να πει, χωρίς να υπάρχει δομημένο, γραμμένο κείμενο. Σ’ αυτό το σημείο διαφαίνεται η αγωνία του να μοιραστεί με το κοινό ό,τι βίωσε κατά τη διάρκεια της παράστασης ή κατά τη δημιουργία της και η άρθρωση του λόγου μετά από σιωπή μιας ώρας είναι μια απογειωτική στιγμή. Αμέσως μετά, ο ηθοποιός αποθεώνεται από την κατάμεστη αίθουσα. Με την αξία του και το δίκιο του.
Συντελεστές
Ιδέα: Γιώργος Χρυσοστόμου
Σκηνοθεσία: Σοφία Πάσχου, Γιώργος Χρυσοστόμου
Δραματουργία: Juan Ayala
Σκηνικά-κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Μουσική επιμέλεια: Φωτεινή Γαλάνη
Σχεδιασμός φωτισμών: Σοφία Αλεξιάδου
Βοηθός σκηνοθέτη – κίνηση: Ηλιάνα Γαϊτάνη
ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ
