«Τυφλή, τυφλή φοράδα, πού πας;» σε σκηνοθεσία Διαμιανού Κωνσταντινίδη στην αίθουσα Transcendance – Αγωγός Τέχνης!
Η «ντοπιολαλιά», είπε ο Σωτήρης Δημητρίου, είναι λάθος λέξη. Ποίηση είναι η σωστή. Επομένως, πέντε ποιητικές εικόνες, πέντε ποιητικές ιστορίες του Σωτήρη Δημητρίου, αλλά άγριες, από κείνες που τις λες στο τέλος τους «συγκλονιστικές», επειδή είναι γεμάτες πόνο, χαρά, σπέρμα και αίμα, συνένωσε ο μαέστρος Δαμιανός Κωνσταντινίδης σ’ ένα «θρησκευτικό ορατόριο» για έναν Θεό που ονομάζεται «Ψυχή», μοιρασμένη στην αίθουσα με χαμηλά φώτα, με έναν πομπό υψηλής πιστότητας, την Δέσποινα Σαραφείδου και με αραδιασμένους «δέκτες» σε ανομοιόμορφες καρέκλες. Όπως ο εσωτερικός κόσμος των θεατών.
«Τυφλή, τυφλή φοράδα, πού πας;» είναι ο τίτλος της παράστασης του Δαμιανού Κωνσταντινίδη που αντλήθηκε από φράση-κλειδί ενός εκ των δραματοποιημένων διηγημάτων, της ιστορίας της «Βαλέριας». Τίτλος δηλωτικός της λοξής ματιάς του συγγραφέα πάνω στην πάσχουσα ανθρώπινη μοίρα, υποδηλωτικός της αισθητικής επιλογής του σκηνοθέτη να κατευθύνει το κοινό του στην τραχιά πορεία μιας θεματικής, που εμπεριέχει το ανοίκειο, περιγράφει εκ των ένδον το αποκρουστικό και αφουγκράζεται με τρυφερότητα το επώδυνο.
«Τυφλή, τυφλή φοράδα, πού πας. Κάνεις σαν να μην είδες ήλιο, ούτε θάλασσα, σαν να μην άκουσες τραγούδια. Πού τα καταχώνιασες όλα. Σαν βουρλισμένη κατηφόραγε για το πάρκο – καναδυό χιλιόμετρα, χώρος φυτεμένος, στενός, με λίγα παγκάκια, πλάι στη λεωφόρο. Φόραγε κοντό σκούρο σορτσάκι, απομίμηση δέρματος, και τα μπούτια τονίζονταν ολόασπρα, με χοντρούς κιρσούς κι αραιές μαύρες τρίχες. Από πάνω πουκαμίσα ινδική, θαμπή από τη λέρα. Ένα ξανθό με παχιά χείλη κι άτονο βλέμμα. Όπου έβρισκε σωρούς σκουπίδια, τ’ ανακάτευε για να βρει κουτιά…»
Πώς, όμως, πέντε διηγήματα του Σωτήρη Δημητρίου μπορούν να γίνουν το υλικό για να φτιαχτεί ένας θεατρικός μονόλογος με ουσία; Ο Δαμιανός Κωνσταντινίδης αντλεί έμπνευση από το ζοφερό σύμπαν του Έλληνα συγγραφέα και αναδεικνύει στη σκηνή τις θαυμάσιες ερμηνευτικές δυνατότητες της Δέσποινας Σαραφείδου. Η βραβευμένη με το Κάρολος Κουν (2018) ηθοποιός σηκώνει μόνη στις πλάτες της το ερμηνευτικό βάρος της παράστασης, με τη βαθιά, μεταλλική φωνή της και την υπέροχη άρθρωσή της.
Μια γυναίκα εγκλωβισμένη σ’ ένα ασφυκτικό οικογενειακό περιβάλλον ξαναβρίσκει τη γλώσσα της καθώς θρηνεί το χαμένο παιδί της. Μια γυναίκα του δρόμου, που πουλάει τον γιο της για δυο χιλιάρικα στη Συγγρού, συνδέεται ξανά με τις ρίζες της την ώρα της ύστατης απώλειας. Μια φλέβα που χορεύει άτσαλα αποκαλύπτει τη δύναμη και το χαμόγελο μιας μάνας αφοσιωμένης στην άρρωστη κόρη της. Ένα νεκροταφείο γίνεται το σκηνικό για την ερωτική συνεύρεση δυο απόκληρων που καταφάσκει τη ζωή. Τέλος, τα ζώα που υποφέρουν τα πάνδεινα σ’ έναν μακρινό ναύσταθμο καταλήγουν να είναι μια αλληγορία για τις αδέσποτες τύχες όλων μας. Ιδιαίτερα σκληρή ιστορία, ανατριχιαστική, αλλά δυνατή σαν ισχυρό ράπισμα στον εφησυχασμό του βολεμένου πολίτη στη θαλπωρή της εστίας του.
Οι ηρωίδες του Σωτήρη Δημητρίου, δηλώνει σε συνέντευξή της η σπουδαία ηθοποιός, είναι όλες τραυματισμένες, μοναχικές και διαθέτουν μια παράξενη, άγρια δύναμη, ίσως την ενστικτώδη δύναμη της θηλυκότητας που αντέχει μέσα στην αβίωτη ζωή.
Αυτό που τις τρέφει είναι η αγάπη, ή η απάρνησή της, η μεταστροφή της σε μίσος και οργή. Αρπάζονται από ό,τι κρύβουν μέσα τους βαθιά. Από τη θαμμένη γλώσσα, τη χαμένη παιδικότητα, που ελευθερώνεται τελικά μέσα στον θρήνο.
Από έναν μηχανισμό άρνησης, κλείνοντας τα μάτια μπροστά σε ό,τι τις πληγώνει, για να εξακολουθήσουν μια σακατεμένη τρεχάλα.
Από την αφοσίωση σε μια άρρωστη κόρη, επινοώντας τη γαλήνη και την ξεγνοιασιά για να κρατηθούν όρθιες. Από την εμμονική προσκόλληση σε έναν πεθαμένο άντρα, αλλά και από τον τυχαίο έρωτα, για να φτάσουν στην κατάφαση της ζωής.
Στις πέντε ιστορίες του συγγραφέα («Ντιάλιθ’ ιμ», «Χριστάκη, Βαλέρια», «Η φλέβα του λαιμού», «Γλύκα στο στόμα», «Κάι, κάι, θεούλη μου»), τα πλάσματα που πρωταγωνιστούν κουβαλούν μια αντίδικη μοίρα και πορεύονται ακυβέρνητα, αναζητώντας κάπου ν’ ακουμπήσουν.
Αυτό το ετερόκλητο κοινό, άνθρωποι και ζώα, μέσα από επιλεκτικές ιστορίες του θάμπους και της άγριας νύχτας, ζωντανεύει η παράσταση με τη γεμάτη ειλικρίνεια και διεισδυτικότητα ματιά του Δαμιανού Κωνσταντινίδη. Σκηνοθετεί με σοφία και χωρίς περιορισμούς στο κείμενο, τα στιγμιότυπα που αφορούν τη ζωή όντων, όταν μοναξιά και απώλειες τα οδηγούν στις κάμαρες του πόνου, στα κοιμητήρια του φόβου, στους δρόμους, στην απόγνωση, μα και στην τύχη που ανοίγει παράθυρο στη ζωή.
Μέσα από σπαράγματα σκληρών καταστάσεων, η συγκλονιστική ερμηνεία της Δέσποινας Σαραφείδου στιγματίζει την ανάγκη του ανθρώπου για συντροφικότητα. Ιδιαίτερα, όταν η φυγόκεντρος της ζωής τον εκτοξεύει στους δρόμους και στην άμμο.
Άνθρωποι και ζώα, ράκη της ζωής.
Ο Δαμιανός Κωνσταντινίδης, πνεύμα ανήσυχο, οξυδερκές, θεατράνθρωπος με περγαμηνές, καινοτόμος και τελειομανής, δουλεύει ξανά, μετά από χρόνια, με τη Δέσποινα Σαραφείδου, την καθοδηγεί να ενδυθεί και να απεκδυθεί διαφορετικές ηρωίδες, μανάδες, ερωμένες, πόρνες και να αποδώσει στο μέγιστο τις λεπτές αποχρώσεις του κάθε μονολόγου του Σωτήρη Δημητρίου, με αξιέπαινη δραματουργική τεχνική, ώστε να μετατραπεί ο «καλός» σε «κακό» με επιμερισμό του μεριδίου αλήθειας του καθενός. Το αποτέλεσμα, καθηλωτικό.
‘Ένας «Δούρειος Ήχος» όλη η περφόρμανς, απ’ όπου ξεπηδούν πέντε γυναίκες, η καθεμιά με τον δικό της ήχο, αλλά από ένα στόμα κι ένα σώμα. Επίτευγμα η άλωση της αίθουσας. Με πολλή σκληρότητα αλλά και με πολύ συναίσθημα.
Η εξαιρετική Δέσποινα Σαραφείδου, εκτός από εύστοχη, εύπλαστη και ευμετάβλητη, έχει και την ικανότητα να αφήνει τους χαρακτήρες που υποδύεται να την κυριευόσουν. Από την πρώτη στιγμή που μπαίνουμε στην αίθουσα, οικεία απ’ το λιτό αλλά υπαινικτικό ρημαγμένης ζήσης σκηνικό της Μαρίας Καραθάνου – εμπνευσμένο από πίνακες του Γιώργου Ρόρρη– τη βρίσκουμε επί σκηνής να είναι ταυτόχρονα αφηγήτρια και χαρακτήρας και εύκολα και γρήγορα συνδέεται μαζί μας, με το βλέμμα και την κίνηση, ενώ δεν αφήνει λέξη του κειμένου να χαθεί.
Τι ευχαρίστηση να παρακολουθείς μια ερμηνεία τόσο καλοζυγισμένη ανάμεσα στο πάθος και στην ψυχραιμία. Τη βλέπουμε να αλλάζει «σχήμα», φωνή και αμφίεση και να γίνεται από γυναίκα που θρηνεί το παιδί της, πόρνη της Συγγρού που εκδίδει τον γιο της κι ύστερα χήρα στο νεκροταφείο που ποθεί το αρσενικό ξανά και μετά να μεταλλάσσεται σε βασανιστή ζώων σε κάποιο στρατόπεδο της επαρχίας. Κι όλα αυτά γίνονται αβίαστα και μαγικά, με θεατρική παραστατικότητα, με φωνητική ευλυγισία, υποκριτική δεινότητα και εντυπωσιακή αμεσότητα.
Ο θεατής συνεπαίρνεται και εκφράζει τον θαυμασμό του με χειροκροτήματα. Θα πρέπει, όμως, να τονίσω ότι ο θεατής, αντιμέτωπος με το καλλιτεχνικό αντικείμενο, βυθίζεται κυριολεκτικά σε μια θάλασσα εικόνων και ήχων, έστω και σε μονοπρόσωπη υπόκριση (ακόμα πιο αξιέπαινο εγχείρημα). Είτε η παράσταση μένει γι’ αυτόν «ξένη» είτε τον περικλείει, τον αφορά, όπως συμβαίνει εδώ, η πρόσληψη θέτει ένα θέμα αισθητικής και δικαιολογεί τη διαμόρφωση της «τέχνης του θεατή». Την αποκαλεί έτσι ο Μπρεχτ, αλλά (συγχωρείστε μου τον κομπασμό), την κατέκτησα με τη θέαση παραστάσεων, όπως αυτές του Δαμιανού Κωνσταντινίδη.
Οπότε, αν θέλει κανείς να φτάσει στην καλλιτεχνική απόλαυση, δεν αρκεί να καταναλώνει αναπαυτικά και αδαπάνητα το αποτέλεσμα της επί σκηνής δημιουργίας, αλλά να συμμετάσχει σ’ αυτή, να συναινέσει σε μια δαπάνη φαντασίας, να συνδέσει ή να αντιπαραθέσει την προσωπική του εμπειρία με την εμπειρία του καλλιτέχνη.
Να, ακόμη ένας λόγος να δείτε αυτήν την παράσταση.
Συντελεστές
Κείμενο: Σωτήρης Δημητρίου
Σκηνοθεσία: Δαμιανός Κωνσταντινίδης
Ερμηνεία: Δέσποινα Σαραφείδου
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Καραθάνου
Επιμέλεια κίνησης: Ίρις Νικολάου
Σχεδιασμός φωτισμών: Στέβη Κουτσοθανάση
Μουσική διδασκαλία – Τραγούδι: Ελιόνα – Ελένη Σινιάρη
Βοηθός σκηνοθέτη: Κική Καραΐσκου
Φωτογραφίες: Δημήτρης Γερακίτης
Trailer: Γιώργος Γεωργακόπουλος
Γραφιστική επιμέλεια: ONArt – Dennis Spearman
Γραφείο τύπου – Επικοινωνία
Ράνια Παπαδοπούλου – Blue Rosebud Productions (Αθήνα) / Αντωνία Γεωργιάδου και Μίλτος Τόσκας (Θεσσαλονίκη)
Παραγωγή 1+1=1
Η ιδέα του σκηνικού χώρου αντλείται από τους πίνακες του
Γιώργου Ρόρρη τον οποίο και ευχαριστούμε από καρδιάς.
Το trailer και η πρώτη φωτογράφιση της παράστασης πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο των ζωγράφων Νίκου Σκαλίζου και Δημήτρη Σταγκόπουλου – τους ευχαριστούμε θερμά.
Η εταιρεία θεάτρου ΕΝΑ ΣΥΝ ΕΝΑ ΙΣΟΝ ΕΝΑ (1+1=1) ιδρύθηκε το 2011, σε διεύθυνση της Δέσποινας Σαραφείδου. Παραγωγές της έχουν παρουσιαστεί στην Αθήνα και σε περισσότερα από 40 φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ευρώπη, Αμερική, Ασία) και έχουν τιμηθεί με βραβεία κειμένου, παράστασης και ερμηνείας.
Παραγωγή Angelus Novus
Η εταιρεία θεάτρου Angelus novus ιδρύθηκε το 2003 στη Θεσσαλονίκη και διευθύνεται από τον σκηνοθέτη Δαμιανό Κωνσταντινίδη. Έχει στο ενεργητικό της πάνω από 35 παραστάσεις. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού και έχει συμμετάσχει σε εγχώρια και ξένα φεστιβάλ. Έχει βραβευτεί με το βραβείο ερμηνείας Κ. Κουν (2018) και με το βραβείο επιτελικού έργου (2023) από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών.
ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ
