Το «Σλουθ» του Άντονι Σάφερ από το «Από Μηχανής Θέατρο» στη Θεσσαλονίκη

26 Απριλίου 2022

0 Χρόνος ανάγνωσης 6 λεπτά

Το-«Σλουθ»-του-Άντονι-Σάφερ-από-το-«Από-Μηχανής-Θέατρο»-στη-Θεσσαλονίκη

Πρόλογος

Το κοινό, από το 1970 της πρώτης παρουσίασης του «Σλουθ», γοητεύτηκε και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού από την ιστορία ενός πλούσιου, σνομπ συγγραφέα με προσεγμένο λόγο και περιφρονητικούς τρόπους, ο οποίος προσκαλεί τον Ιταλοεβραίο αντίζηλό του, θεωρητικά κατώτερης τάξης, σε μια άνετη εξοχική κατοικία – εσκεμμένα θυμίζει σκηνικό αστυνομικής ιστορίας της Αγκάθα Κρίστι – και, έχοντας σοβαρούς προσωπικούς λόγους, προσπαθεί να τον ταπεινώσει με ολοένα και πιο επικίνδυνα παιχνίδια αντιπαλότητας, μέχρις εσχάτων.

Το «Σλουθ» παίχτηκε για περισσότερες από 2.300 παραστάσεις στο West End του Λονδίνου και περίπου 2.000 παραστάσεις στο Broadway. Κέρδισε το Βραβείο Τόνι ως το καλύτερο έργο για το 1970. Δύο χρόνια αργότερα διασκευάστηκε για τον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία Τζόζεφ Μάνκιεβιτς με τους Μάικλ Κέιν στο ρόλο του Μίλον Τιντλ και τον Σερ Λόρενς Ολίβιε στο ρόλο του Άντριου Γουάικ. Ο Ολίβιε κέρδισε το βραβείο των Κινηματογραφικών Κριτικών της Νέας Υόρκης και μια υποψηφιότητα για Όσκαρ. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2007, το «Σλούθ» μεταφέρεται και πάλι στον κινηματογράφο, σε μια εμπνευσμένη σκηνοθεσία από τον Κένεθ Μπράνα, με τον Μάικλ Κέιν στον ρόλο του Γουάικ και τον Τζουντ Λο σε κείνον του Τίντλ.

Η καυστική πένα του Anthony Shaffer έχει τον τρόπο να μαγνητίσει ακόμα και τον πιο απαιτητικό θεατή. Στο “Σλουθ”, καταφέρνει να στήσει μια καθ’ όλα σκοτεινή ιστορία, διακωμωδώντας παράλληλα τα αστυνομικά μυθιστορήματα.

Τίποτα δεν είναι ακριβώς αυτό που φαίνεται σ’ αυτή τη συναρπαστική μελέτη της ανθρώπινης σύγκρουσης πνεύματος, της ζήλιας και της χειραγώγησης, που αποδεικνύεται ότι είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα αδιέξοδο.

Υπόθεση

Όταν ο Μίλον Τίντλ, νεαρός και ανερχόμενος ηθοποιός, συναντά τον Άντριου Γουάικ, καταξιωμένο πρωταγωνιστή του θεάτρου και σύζυγο της ερωμένης του πρώτου για να μιλήσουν για το διαζύγιο, ο Γουάικ αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τους υποκριτικούς του κώδικες για να παγιδέψει τον νεαρό του αντίζηλο και ανεξέλεγκτα, σχεδόν, κινητοποιεί ανατρεπτικούς μηχανισμούς μετατρέποντας την αντιπαράθεση σε μονομαχία και ενεργοποιώντας εκρηκτικές συγκρούσεις.

Μια πολιτισμένη αρχικά συζήτηση για την διεκδίκηση μιας γυναίκας κι ένα σχέδιο για μία ληστεία, εκτρέπονται σ’ ένα παιχνίδι εξουσίας που οδηγεί στα όρια της ταπείνωσης και του εξευτελισμού. Όμως, το παιχνίδι με την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου μπορεί να έχει επικίνδυνα και απρόβλεπτα αποτελέσματα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο έξυπνος χειρισμός των δύο χαρακτήρων, οι οποίοι εναλλάσσονται με μαεστρία στους ρόλους θύτη- θύματος.

Ο συγγραφέας

Ο Άντονι Σάφερ, γεννήθηκε στο Λίβερπουλ στις 15 Μαΐου 1926 και πέθανε στις 6 Νοεμβρίου 2001. Ήταν Βρετανός συγγραφέας και σεναριογράφος, από τους πιο επιτυχημένους της Βρετανίας, κατέκτησε παγκόσμια φήμη με το θεατρικό έργο του «Σλουθ», το οποίο σημείωσε μία από τις πιο εντυπωσιακές εισπρακτικές επιτυχίες της δεκαετίας του ΄70. Στην Ελλάδα το έργο έκανε επιτυχία με τους ηθοποιούς Δημήτρη Χορν και Αλέκο Αλεξανδράκη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους και πολύ αργότερα με τους Γιώργο Κιμούλη και Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη.

Ο Άντονι Σάφερ σπούδασε στο Κέιμπριτζ και η πρώτη συγγραφική απόπειρά του ήταν από κοινού με τον δίδυμο αδελφό του Πίτερ, επίσης διάσημο θεατρικό συγγραφέα («Εκβους», «Αμαντέους»). Από τη συγγραφή μυθιστορημάτων στράφηκαν, ο καθένας μόνος, στο θέατρο. Ωστόσο, κανένα έργο του Σάφερ δεν ξεπέρασε την επιτυχία του «Σλουθ», αλλά ο «Δολοφόνος» (1975) την πλησίασε. Ως σεναριογράφος υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχημένος. Έγραψε τα σενάρια για πολλές γνωστές κινηματογραφικές ταινίες, όπως για το «Φρένζι» (1972) του Χίτσκοκ και το «The Wicker Man» (1973) με τον Κρίστοφερ Λι. Έκανε επίσης την κινηματογραφική διασκευή τριών μυθιστορημάτων της Αγκάθα Κρίστι: «Έγκλημα στον Νείλο» (1978), «Έγκλημα κάτω από τον ήλιο» (1982) και «Ραντεβού με τον θάνατο» (1988), ταινίες στις οποίες τον ρόλο του Ηρακλή Πουαρό είχε ερμηνεύσει ο Πίτερ Ουστίνοφ.

Η παράσταση

Το «Σλουθ» παραθέτει μια σειρά από θέματα: εξαπάτηση, ζήλια, πνευματική αναμέτρηση, ταξικός πόλεμος, βρετανική αλαζονεία και ταπείνωση του ξένου, και καταφέρνει να μην απουσιάσει κανένα από αυτά.

Οι λέξεις στη μετάφραση του Αντώνη Σολωμού σκάνε σαν αγκάθια στο αδιάκοπο bras de fer και το παιχνίδι μυαλού λειτουργεί ανάλογα με την ευρύτητα πνεύματος του δέκτη. Πρόκειται για ένα λεπτό innuendo γλωσσικών παρεξηγήσεων και ειρωνείας, μια ταξική μονομαχία ανάμεσα σε έναν επιτυχημένο συγγραφέα και έναν μικροαστό, που πιστεύει πως έχει το πάνω χέρι σε μια ανδρική αψιμαχία, ενώ ο πρώτος τον υποτιμά διαρκώς. Θαρρείς, είναι μια εγωιστική εφηβική αναμέτρηση για το «ποιος είναι περισσότερο προσοντούχος».

Απολαυστική η ερμηνευτική αντιπαράθεση του Σωτήρη Χατζάκη, που παίζει τον Άντριου σαν γέρικο ερπετό, με τον Δημήτρη Μυλωνά, που αποδίδει τον Τίντλ με την απατηλή αυτοπεποίθηση ενός ανώριμου ελαφρόμυαλου, ωστόσο, πολύ πιο συμπαθούς από τον πανούργο Γουάικ, αλλά σαφώς πιο αδύναμου και υπεύθυνου για την ίδια την αδυναμία του να δει την ανθρώπινη παγίδα- γκιλοτίνα, που στήνεται με τις ευλογίες του. Οι δυο τους επιδίδονται, εναλλάξ, σε μια μάχη πνεύματος και συναισθήματος, τραβώντας επιδέξια το χαλί ο ένας από τα πόδια του άλλου.

Στη σκηνή βλέπουμε πλαγγόνες– ανδρείκελα που δεσπόζουν σε όλη τη σκηνική διάσταση, παιδικά παιχνίδια πάζλ σε ένα τραπεζάκι, έναν πολυέλαιο, βιβλία πίσω από ένα γραφείο, ένας ευμεγέθης καθρέφτης, ποτά, αλλά και ένα βεστιάριο. Συνθέτουν όλα μαζί ένα funhouse, όπως το επιμελήθηκε η Έρση Δρίνη, με τη βοήθεια της Μαρίας Λιτσοπούλου στις κούκλες.

O Άντριου Γουάικ τελείωσε το 22ο αστυνομικό του μυθιστόρημα και βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτης μέθης για την επιτυχία του. Είναι σ’ έναν τρομερό ενθουσιασμό, θριαμβολογεί και δείχνει πάντα έτοιμος για νέο ξεκίνημα. Ο Σωτήρης Χατζάκης μπαίνει σταδιακά στον ρόλο, ώστε να οδηγηθεί στην κορύφωση μέχρι το τέλος του πρώτου και μετά την έναρξη του δεύτερου μέρους. Ο χώρος του σαλονιού του Γουάικ γίνεται αρένα, όπου κονταροχτυπιούνται μέχρις εσχάτων δυο άνθρωποι – με εντελώς διαφορετική προσέγγιση της πραγματικότητας – έχοντας πρόσχημα μια γυναίκα, τη σύζυγο του Γουάικ και συνάμα ερωμένη του Τιντλ.

Ο Σωτήρης Χατζάκης σκηνοθετεί την παράσταση και ερμηνεύει τον Γουάικ. Ο Δημήτρης Μυλωνάς τον άλλο ρόλο. Οι δυο τους παίζουν αδιάκοπα τη γάτα με το ποντίκι. Ο Γουάικ στήνει παγίδα στον Τίντλ ή, ίσως, δοκιμάζει μια καινούργια υπόθεση για ένα ακόμη τολμηρό μυθιστόρημα. Ο ένας έχει πραγματικά ανάγκη τον άλλον. Είναι κενός, αδύναμος, χωρίς τις πολύτιμες «υπηρεσίες» του απέναντί του. Τo timing, σε ό, τι κάνουν, έχει καθοριστική σημασία. Όλα πρέπει να ολοκληρωθούν ή να λυθούν σε καθορισμένο χρόνο. Το παιχνίδι τους θυμίζει εκείνο στις «Δούλες» του Ζενέ, που μεταμφιέζονταν επίσης, ώστε να ολοκληρώσουν την επιχείρησή τους πριν την έλευση της Κυρίας. Και οι δυο, αναμφίβολα, αποτελούν ένα εκρηκτικό θεατρικό δίδυμο.

Σπαρακτικός ο γογγυσμός του Σωτήρη Χατζάκη στη σκηνή του αποχωρισμού από την παιδική φαντασία, από το παιδικό ατελείωτο παιχνίδι. Φιλί θανάτου εφηβείας και κραυγή υποδοχής στον κόσμο των ενηλίκων, όπου τα παιχνίδια δεν είναι πια παιχνίδια αλλά πραγματική βία και θάνατος.

Ο Δημήτρης Μυλωνάς ακολουθεί τις προδιαγραφές του παιχνιδιού με εντυπωσιακό τρόπο. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι ξεπερνά σε πολλά σημεία τον συμπρωταγωνιστή του. Είναι πολύ πιο πειστικός στις αντιδράσεις του, έχει πολυκύμαντες ερμηνευτικές διαδρομές, εκλύει χιούμορ, ψυχραιμία αλλά και κυνισμό και φόβο και απόγνωση. Είναι ένα εξαιρετικά εύπλαστο άθυρμα στα χέρια του στυγνού Γουάικ.

Ο πολύπειρος ηθοποιός και σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης, πλάθει με ψυχή έναν συγγραφέα, έναν απατημένο σύζυγο που διψά για εκδίκηση, όμως, η σημαντική του θητεία στο αρχαίο δράμα επισκιάζει το φλεγματικό χιούμορ. Μερικής στιγμές δε, θυμίζει Κρέοντα μαινόμενο απέναντι σε μια μασκαρεμένη «Αντιγόνη». Δε νομίζω ότι είναι λάθος, αντιθέτως, πιστεύω πως αυτή η τεχνική περνά το αγγλικό έργο μέσα από την ελληνική αρχαία συγγραφική παρακαταθήκη μεγάλων ποιητών.

Η σκηνοθεσία, ωστόσο, φροντίζει να περάσουν στο κοινό οι τολμηρές ανατροπές στην πλοκή που κόβουν την ανάσα και ξεγελούν με απρόβλεπτο τρόπο. Σασπένς και αγωνία αφθονούν στα 110 λεπτά της παράστασης. Διαμάχη και φθόνος ανάμεσα σε έναν ώριμο και έναν νεότερο άνδρα. Η μέχρι τελικής πτώσης σύγκρουση δύο αντιπάλων, με έντονα στοιχεία χιούμορ, έχει στόχο τη διεκδίκηση μιας γυναίκας και την κοινωνική καταξίωσή τους.

Εκεί που ο θύτης γίνεται το θύμα και εκεί που το θύμα εκδικείται τον θύτη, οι δύο άντρες συναινούν σε ένα ευφυές μεν, αλλά αυτοκαταστροφικό παιχνίδι, στο οποίο οι ρόλοι συχνά αντιστρέφονται. Αλλά πραγματικά, παρά τον ζόφο που εκθέτει το «Σλουθ», ουσιαστικά χαϊδεύει τους εγωισμούς των αρσενικών ηρώων του, όσο κι αν οι ελιγμοί του Γουάικ καταπραΰνουν την ανασφαλή αρρενωπότητά του. Στον πυρήνα του, συνυπάρχουν δυο νόες που επιδεικνύουν την ευφυΐα τους.

Επίλογος

Στο έργο, η αστυνομική πλοκή είναι το πρόσχημα για μια σαρωτική ταξική κριτική στις έμφυλες σχέσεις και στη μάχη για σεξουαλική υπεροχή, στις κοινωνικές ανισότητες, στις σχέσεις εξουσίας και υποταγής μεταξύ των ανθρώπων.

Αξίζει να δείτε την παράσταση για να γευτείτε ένα κορυφαίο έργο της παγκόσμιας δραματουργίας κι ένα ρεσιτάλ ερμηνείας από δυο εξέχουσες προσωπικότητες του θεάτρου μας.

Συντελεστές

Μετάφραση: Αντώνης Σολωμού

Σκηνοθεσία: Σωτήρης Χατζάκης

Σκηνικά: Έρση Δρίνη

Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ

Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος

Μουσική: Ζαχαρίας Καρούνης

Επιμέλεια κίνησης: Ειρήνη Κυρμιζάκη

Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Trailer: Στέφανος Κοσμίδης

Κατασκευή σκηνικού: Γκέντι Κούση

Γραφιστικά: beelieve.gr

Βοηθοί σκηνοθέτες: Βίκη Παναγιωτοπούλου, Δήμητρα Μάζη, Δημήτρης Μπούρας