«Το κορίτσι με τα σπίρτα»: Μια multimedia παράσταση για ενήλικες στο «Αντιγόνη Βαλάκου»

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΛΕΜΟΝΤΖΗ

Το κοριτσάκι με τα σπίρτα είναι ένα λόγιο παραμύθι του Δανού ποιητή και συγγραφέα Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1845 και επιβιώνει μέχρι τις ημέρες μας, λόγω του συγκινησιακού φορτίου της εξαθλίωσης που φέρνει, σε αντίθεση με την ευδαιμονία των Χριστουγεννιάτικων εορτών.

Ουδέποτε αμφισβητήθηκε το ταλέντο του δημιουργού να προκαλέσει τόσο ισχυρά συναισθήματα μέσα από μία σύντομη ιστορία. Εκεί, που πολλές φορές τέθηκε στο επίκεντρο της φιλολογικής κριτικής, ήταν οι προθέσεις του Άντερσεν και το αντίκτυπο που έχει το συγκεκριμένο παραμύθι στο υπό διαμόρφωση – άρα ευαίσθητο – ψυχικό κόσμο των παιδιών, και όχι μόνο.

Με άλλα λόγια τίθεται το ερώτημα εάν ο Άντερσεν ήθελε να προκαλέσει την «ενσυναίσθηση» για τα φτωχότερα μέλη της κοινωνίας. Εάν ήθελε να τρομάξει την εορταστική περίοδο (που συνήθως γίνονται πιο απαιτητικά, πιο σχολαστικά), ώστε να είναι ικανοποιημένα και μόνο από το γεγονός ότι δεν έχουν έναν εξαναγκασμό να τα βγάζει στο δρόμο, για να πουλάνε σπίρτα. Ή μήπως ήθελε, από την πιο τρυφερή ηλικία, να τα συμφιλιώσει με την ιδέα του θανάτου, μέσα από τη συγκεκριμένη «λύση» που δίνει στην «τραγωδία» του κοριτσιού;

Η πολυπράγμων καλλιτέχνις Violet Louise, αντλεί έμπνευση από το παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και με τη χρήση ήχων, μουσικής και εικόνας μάς μεταφέρει στην Αθήνα του σήμερα και παρουσιάζει μια σύγχρονη ανάγνωση του κλασσικού παραμυθιού και μια εξοικείωση του κοινού με τη χρήση τεχνολογίας στο θέατρο.

Άλλωστε, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και των ψηφιακών μέσων έχει επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τις τέχνες, το σύγχρονο θέατρο, την performance, video art, installation art και film.

Η αλληλεπίδραση των οπτικοακουστικών μέσων με την performance επέφεραν σημαντικές αλλαγές στη δομή, αισθητική, δραματουργία και τις πρακτικές της performance, επιδρώντας στη δράση, στην αφήγηση, στον χαρακτήρα/περσόνα, στον παραστατικό χώρο και στην εμπειρία του κοινού.

Εξάλλου, μπορεί να θεωρούμε ότι τα παραμύθια απευθύνονται μόνο σε μικρά παιδιά, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξαμε και εμείς παιδιά στο παρελθόν και η αξία των ιστοριών αυτών είναι διαχρονική και ανεκτίμητη.

Εν προκειμένω, το κοινό παρακολουθεί και αντιλαμβάνεται ότι πίσω από την εικόνα της σύγχρονης μεγαλούπολης, στην αθέατη πλευρά́ του κοινωνικού περιθωρίου κατοικούν άνθρωποι φαντάσματα, άνθρωποι αόρατοι που ζουν σε έναν ασφυκτικό́ κλοιό́, σ’ ένα αδιέξοδο. Αυτό πιστεύουμε όλοι εμείς που ανήκουμε στην άλλη πλευρά της κανονικότητας.

Ο Άντερσεν, μέσα από την ιστορία του για το «Μικρό Κορίτσι με τα σπίρτα», αποκαλύπτει κάτι μαγικό : Όπου δεν υπάρχει διαφυγή, μοναδικό καταφύγιο για τον άνθρωπο είναι η ελευθερία του μυαλού του. Το τραγικό τέλος της μικρής, που δεν είχε πουλήσει ούτε ένα σπίρτο σ’ όλη τη μέρα, είναι αναπόφευκτο στο παραμύθι του.

“Όμως, κανένας δε μπορούσε να φανταστεί τα υπέροχα οράματα που είχε δει ούτε ότι εκείνη, κάπου πολύ ψηλά, χαιρόταν την ωραιότερη πρωτοχρονιά της”.

Το κορίτσι με τα Σπίρτα – 1845

Το έργο στην παράσταση της Louise εκμεταλλεύεται με τα πολυμέσα την ατμόσφαιρα της πολυτελούς γιορτής και της γενικής ευτυχίας, προκειμένου να αυξήσει την τραγωδία των μοναχικών και διωγμένων ανθρώπων. Μερικές δυαδικές αντιθέσεις ενορχηστρώνουν την πλοκή, προσθέτοντας ένταση και συναισθηματική δόνηση στην ιστορία, διευκολύνοντας τη συναισθηματική επικοινωνία του θεατή – αναγνώστη με το κείμενο: ο παγωμένος δρόμος απέναντι στη ζεστασιά από το τζάκι. Η αφθονία του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού απέναντι στην πείνα και στην αθλιότητα του μικρού κοριτσιού. Τα φωτισμένα σπίτια απέναντι στις σκοτεινές σοφίτες, στις οποίες ζουν οι «απόκληροι».

Η performance αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας με τίτλο Ιστορίες εγκλεισμού (Το Ημερολόγιο ενός σκύλου, Το κορίτσι με τα Σπίρτα, Παράξενες Ιστορίες ΙΙ), τα οποία διακρίθηκαν σε Φεστιβάλ του εξωτερικού (Toronto Ιinternational Women Festival, Munich, Short Film Awards, Sweden Film Awards) και επιχορηγήθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Μέρος των εισιτηρίων της παράστασης θα δοθούν για την ενίσχυση του περιοδικού Σχεδία.

Η Σχεδία είναι το μοναδικό ελληνικό περιοδικό δρόμου που δίνει τη δυνατότητα στους άστεγους, άνεργους πωλητές μία ξεχωριστή ευκαιρία να εξασφαλίσουν ένα ελάχιστο, αξιοπρεπές εισόδημα για την καθημερινή τους επιβίωση.

Η παράσταση κινείται μεταξύ συναυλίας, θεάτρου και εικαστικής εγκατάστασης και διερευνά το πεδίο της σύγχρονης αφήγησης με τη δημιουργική χρήση πολυμέσων. Για το κοινό είναι, όπως προ είπα, μία οπτικοακουστική εμπειρία. 

Το κορίτσι της Louise δεν είναι ένα παιδί όπως στο παραμύθι, αλλά η ιστορία μιας έρημης γυναίκας, στην οποία οι θεατές μπορούν να βρουν σημεία ταύτισης. Άνεργη κάτοικος σε μία πόλη εκατομμυρίων, όπου κυριαρχεί η εχθρότητα, η αποξένωση και ο κοινωνικός αποκλεισμός.

Απομονωμένη στο διαμέρισμά της, στον καναπέ του σπιτιού, ζει αθόρυβα, χωρίς να ζητά βοήθεια, χωρίς φίλους κι εχθρούς, αλλά ακόμα θέλει να ονειρεύεται μία πραγματικότητα ελεύθερη, κανονική και ανθρώπινη.

Με τον ερχομό των εορτών, αποφασίζει να απαθανατίσει με την κάμερά της τη χριστουγεννιάτικη καθημερινότητα των κατοίκων. Η λάμψη των φωταγωγημένων κτιρίων και δέντρων έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τους ανθρώπους που κοιμούνται στο κρύο, άστεγοι και μόνοι στο τσιμέντο. Το κορίτσι ξέρει ότι σύντομα μπορεί να βρεθεί σε κάποια γωνιά κοντά τους και φοβάται. Η μόνη έξοδος διαφυγής της από τη δυσβάσταχτη πραγματικότητα είναι οι φαντασιώσεις της. Εκεί μόνο επιβιώνει ο εαυτός, εκεί είναι ζωντανός. Στα όνειρα!

Η παράσταση προσεγγίζει με άμεσο, ρεαλιστικό τρόπο την ιστορία του κοριτσιού, με τα σημεία ταύτισης να είναι πολλαπλά: οι εσωτερικές αναζητήσεις, η απογοήτευση, ο διαρκής αγώνας και τα όνειρα ως μοναδικό παράθυρο επιβίωσης του εαυτού.

Η performer, σε πραγματικό χρόνο, χειρίζεται την εικόνα, τον ήχο, τη μουσική και το φως, δημιουργώντας μία ολωσδιόλου χειροποίητη παράσταση.

Πρόκειται για ένα πολυμεσικό παιχνίδι που κινείται μεταξύ μουσικής συναυλίας, θεάτρου, εικαστικής εγκατάστασης. Όλα τα μέσα είναι «συμπρωταγωνιστές» της και με ακρίβεια συντελούν στην εναλλαγή των ρόλων, στην ανάδυση των συναισθημάτων, αλλά και στην ύπαρξη συνεχούς σκηνικής ροής. Ο ζωντανός χειρισμός των midi συσκευών, της κάμερας και της μουσικής, καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός στο περιβάλλον της αφήγησης της Violet Louise.

Ένα κλασικό παραμύθι μετατράπηκε σε αντικείμενο διερεύνησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της σημερινής Αθήνας. Η επανάληψη της φράσης «σπίρτα… πάρτε σπίρτα», μία παράκληση που επιζητά κάποιο ελάχιστο χρηματικό αντίτιμο, είναι μόνο ένα από τα κοινωνικά σχόλια της παράστασης. «Δε θα σας πω πώς θα τελειώσει η ιστορία», λέει στο τέλος η Violet Louise, αφήνοντας τους θεατές να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις στα ερωτήματα που δημιουργούνται. Το μήνυμα, ωστόσο, είναι σαφές. Ο μοναδικός τρόπος να επιβιώσει κάποιος στην πραγματικότητα είναι να ονειρεύεται. Μέσα από αυτά, άλλωστε, κατάφεραν να παραμείνουν ζωντανά τα δύο κορίτσια.

Το να μπείτε, βέβαια, στη διαδικασία να παρακολουθήσετε, ακόμα και να γράψετε ιστορίες, αυτό δημιουργεί πολλαπλάσια οφέλη, μερικά από τα οποία είναι τα παρακάτω:

Καλλιτεχνική έκφραση

Ανάπτυξη της φαντασίας

Χτίσιμο αυτοπεποίθησης

Οργάνωση της σκέψης

Ανάπτυξη ενσυναίσθησης

Ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων

Βελτίωση ψυχικής υγείας.

Όλα αυτά είναι κέρδη και για παιδιά και για ενήλικες.

Η Violet Louise είναι σκηνοθέτης, ηθοποιός, μουσικός και multimedia artist. Aπό το 2012 ερευνά το πεδίο της σύγχρονης αφήγησης με τη δημιουργική χρήση πολυμέσων. Ερευνά την ανθρώπινη συμπεριφορά, τις θεωρίες περί εξέλιξης, την έννοια της οικογένειας, κοινωνικά θέματα, σα να κρατά κάποιο μεγεθυντικό φακό.

Οι παραστάσεις της κινούνται μεταξύ μουσικής συναυλίας- θεάτρου – εικαστικής εγκατάστασης. Δημιουργεί σε πραγματικό χρόνο τα οπτικοηχητικά της περιβάλλοντα, χρησιμοποιώντας τον ήχο και την εικόνα, παράλληλα με την αφήγηση και τη χρήση μουσικών οργάνων, midi συσκευών, κάμερας, βίντεο.

Παραστάσεις σταθμοί́ στη δημιουργική́ της πορεία: Παράξενες Ιστορίες σε κείμενα Έντγκαρ Άλαν Πόε: Φεστιβάλ Αθηνών, Festival Vie, Festival Delle Colline Torinesi, Φεστιβάλ Δημήτρια·Τρωάδες: Μουσείο Αρχαίας Ολυμπίας στο πλαίσιο της Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας, Δελφοί, Αρχαίο θέατρο Νικόπολης,· Θέατρα του Ολιβιέ Πυ, ανάθεση του Γαλλικού́ Ινστιτούτου Αθηνών: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης· Γράμματα στα κοριτσάκια του Λιούις Κάρολ: θέατρο Θησείο/ Φεστιβάλ Αισχύλεια· Στα Υπόγεια του BBC: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης Ιωάννα της Λωραίνης. 

Από το 2020 έως το 2022 υλοποίησε τρία ψηφιακά έργα, επιχορηγούμενα από το Υπουργείο Πολιτισμού, μέρη μιας τριλογίας με τίτλο Ιστορίες Εγκλεισμού: To Ημερολόγιο ενός σκύλου, Το Κορίτσι με τα σπίρτα, Παράξενες ιστορίες ΙΙ.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σύλληψη, μουσική, πρωτότυπο κείμενο & διασκευή κειμένου, χειρισμός πολυμέσων επί σκηνής, τραγούδι: Violet Louise

Ερμηνευτής επί σκηνής: Violet Louise

Ερμηνευτής σε βίντεο: Αγλαΐα Παππά

Voice over: Εύη Κούσουλα – Xριστίνα Πολυχρονιάδου – Νίκος Κορτέσης –Γιάννης.Μ

Hχοληψία & mastering: Kώστας Μπώκος (Studio19)

Σχεδιασμός & προγραμματισμός πολυμέσων – χειρισμός drone – green screen – ψηφιακός σχεδιασμός εικόνας: Βασίλης Κουντοὐρης (studio19)

Εικονοληψία – Βίντεο: Violet Louise – Bασίλης Κουντούρης (studio19) 

Σχεδιασμός συστήματος led φωτισμού: Studio 19 (Βασίλης Κουντούρης), Violet Louise

Τεχνικός Συντονισμός παραγωγής (Τhe Perfect Team)

Βοηθός Σκηνοθέτη: Ουρανία Οικονόμου

Βοηθός παραγωγής: Ευάγγελος Γιαννόπουλος

Social Media: Renegade Media

ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ