«Μικρά συζυγικά εγκλήματα» του Schmitt Eric-EmmanueL στο «Αυλαία»

17 Μαρτίου 2024

6 Χρόνος ανάγνωσης 5 λεπτά

«Μικρά-συζυγικά-εγκλήματα»-του-schmitt-eric-emmanuel-στο-«Αυλαία»

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΛΕΜΟΝΤΖΗ

ΛΙΖΑ. Εντάξει: εξέφρασα τη γνώμη μου περνώντας την για δική σου. Τόσο σοβαρό είναι αυτό;
ΖΙΛ. Όχι. Τι είναι σοβαρό, όμως;
ΛΙΖΑ (για να δικαιολογηθεί). Το βιβλίο δεν είχε καμία επιτυχία.
ΖΙΛ. Κι άλλα βιβλία μου δεν είχαν επιτυχία.
ΛΙΖΑ. Τα Μικρά συζυγικά εγκλήματα είχαν ακόμα λιγότερη. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο λίγο και το καθόλου.

Καταλήγουν, άραγε, τα ζευγάρια να θυμίζουν συνευρέσεις δολοφόνων;
Βλέποντας μια γυναίκα κι έναν άντρα σε ένταση, άραγε, αναρωτιόμαστε ποιος θα σκοτώσει πρώτος τον άλλο;
Η Λίζα και ο Ζιλ ζουν μαζί από πολύ παλιά. Συνεπεία μιας πτώσης, ο Ζιλ παθαίνει αμνησία. Πρέπει να τα ξαναμάθει όλα απ’ την αρχή, να ανακαλύψει εκ νέου την προσωπικότητα και το παρελθόν του. Ανήσυχος, ακούει τη Λίζα να σκιαγραφεί το φανταστικό πορτρέτο του εαυτού του, της συντροφικότητάς τους, του έρωτά τους που έχει επιβιώσει.

Κι αν κάποιος απ’ τους δυο λέει ψέματα; Και αν αυτά τα τρυφερά λόγια αγάπης προοιωνίζονται μια λυσσαλέα σύγκρουση;

Μια μαύρη κωμωδία γεμάτη εκπλήξεις και ανατροπές, όπου οι χαριεντισμοί μεταλλάσσονται σε πόλεμο ολοκληρωτικής εξόντωσης. Θυμίζει αρχικά, μια θυμωμένη, πικρή, αμείλικτη κωμωδία, ένας πόλεμος μεταξύ των δύο φύλων.

Το έργο

Όλο το έργο εκτυλίσσεται σε ένα βράδυ, στο διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας, που είναι το σπίτι της Λίζας και του Ζιλ Σομπιρύ, παντρεμένου αντρόγυνου από εικοσαετίας.

Ο σύζυγος Ζιλ Σομπιρύ, συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων, συνοδευόμενος από την πανέμορφη, πνευματώδη κι ευφυέστατη σύζυγό του Λίζα Σομπιρύ, επιστρέφει σπίτι τους μετά από την παραμονή του στο νοσοκομείο λόγω χτυπήματός του στο κεφάλι. Επιστρέφει με αμνησία, όμως, δε θυμάται καθόλου το παρελθόν του, τον εαυτό του! Προσπαθεί ανήσυχος να τον ανακαλύψει.

Η Λίζα αναλαμβάνει να του περιγράψει το χαρακτήρα του, την προσωπικότητά του, το παρελθόν του, τη συντροφικότητά τους, το πόσο πολύ είναι οι δυο τους ερωτευμένοι, τον τέλειο απολύτως, συζυγικό τους βίο. Είναι, όμως, έτσι ακριβώς; Βαθμιαία ξεπηδούν ερωτήματα: Μήπως ο ένας ή και οι δύο λένε ψέματα και ποια είναι αυτά ; Πώς ακριβώς χτύπησε ο Ζιλ; Πού στοχεύει ο καθένας τους και για ποιο λόγο; Είναι ή όχι το “τέλειο ζευγάρι”;

Αποτελούν ένα αντρόγυνο, στο οποίο “ο καθένας ερωτεύεται τον άλλον και του προσφέρει τον έρωτα δολοφονικά ή τον δολοφονεί, ακόμα και κυριολεκτικά, με ασύλληπτη ταχύτητα, ερωτικά”, όπως είναι και το αποκλειστικό δίδυμο των ρόλων στο αγαπημένο βιβλίο του Ζιλ “Μικρά Συζυγικά Εγκλήματα” ή όχι;

Πρόκειται για μια απίστευτης ποιότητας και ανθρώπινης ουσίας ερωτική αστυνομική μαύρη κωμωδία, που αποτελεί έναν ύμνο στην απόλυτη αγάπη, στον έρωτα ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα, στο μυστήριο τού να αρέσει ο ένας στον άλλον.

Αστραφτεροί διάλογοι, μονόλογοι εξομολογητικοί, ανατροπές επί ανατροπών, διαρκής κίνηση των ηθοποιών. Καθόλου τυχαίο που το κορυφαίο έργο του τρομερού συγγραφικού παιδιού τoυ γαλλόφωνου θεάτρου στη δεκαετία του 2000, του Σμιτ, ανέλαβαν να το παίξουν δύο ηθοποιοί του διαμετρήματος της Ναταλίας Τσαλίκη και του Άρη Λεμπεσόπουλου και να το σκηνοθετήσει ο ευφυής Σωτήρης Τσαφούλιας.

Η παράσταση

Οι θεατές γινόμαστε παρατηρητές, εκουσίως, μιας βραδιάς από τη ζωή της Λίζας και του Ζιλ, ενός ζευγαριού που είναι παντρεμένο εδώ και είκοσι χρόνια. Ο Ζιλ είχε ένα ατύχημα και δεν θυμάται τίποτα. Η Λίζα προσπαθεί να επαναφέρει τη μνήμη του συζύγου της. Του λέει ποιος ήταν, πώς συμπεριφερόταν, τι έκανε, φέρνει αναμνήσεις από τις μέρες που πέρασαν μαζί. Στις προσπάθειές της να αποκαταστήσει τη μνήμη του, τον εξιδανικεύει, τον κάνει ενσάρκωση των επιθυμιών της, τον δημιουργεί εκ νέου.

Ο Ζιλ ακούει προσεκτικά. Πείθει ότι απώλεσε τη μνήμη του και βάζει σε εφαρμογή ένα τολμηρό σχέδιο. Προσποιούμενος ότι δε θυμάται, επιδιώκει να μάθει την αλήθεια για τη Λίζα. Και οι δύο λένε ψέματα. Παίζουν και οι δύο. Εξαπατούν ο ένας τον άλλον για να αναβιώσουν το γάμο τους, μετά από τόσα χρόνια.

Θα έλεγα ότι το έργο είναι μια πραγματεία πάνω στη συζυγική ζωή, ένας φιλοσοφικός στοχασμός για τη συμβίωση των ανθρώπων. Η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει με τις εποχές, κι αυτό καθιστά το έργο διαχρονικό. Βρίσκω ότι ο Σμιτ είναι βαθιά επηρεασμένος από τον Στρίντμπεργκ, αλλά ως Γάλλος και γνήσιος απόγονος του Μαριβώ, ξέρει τέλεια να χειρίζεται τη μαύρη κωμωδία και να ελαφραίνει την ατμόσφαιρα. Πολλά ζευγάρια θα αναγνωρίσουν κομμάτια της σχέσης τους στο έργο, και η θέση του Σμιτ, αν και βαθιά απαισιόδοξη, τελικά συμβιβάζεται με την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για συνύπαρξη.

Ο σκηνοθέτης Σωτήρης Τσαφούλιας μπόλιασε τη δράση με μια φλύαρη σιωπή. Εύρημα, επειδή αυτή η σιωπή σκεπάζει όλα τα συναισθήματα που είναι έτοιμα να εκραγούν.

Σε μία σχέση πολυτάραχη, η σιωπή κρύβει όλη την αγάπη που έχει δημιουργηθεί μέσα της με τον καιρό, όλα τα όνειρα που χτίστηκαν κατά τη διάρκειά της, τα βλέμματα στήριξης και το χέρι που κρατάει, ακόμα και μετά την καταιγίδα, το άλλο. Τα χαμόγελα, τις υποσχέσεις, τα «σ’ αγαπώ».
Και μετά έρχεται το απροσδόκητο συμβάν. Που δεν είναι τίποτα άλλο από τη συνειδητοποίηση της ρεαλιστικής πραγματικότητας, όπου όλα τα παραπάνω μοιάζουν να είναι παρελθόν και επέρχεται ένα τέλος. Όχι, όμως, όπως το περίμενες, σύμφωνα με τη λογική συνέχεια. Ο συγγραφέας που γέννησε τον μύθο, πιθανώς να δανείστηκε στοιχεία από τον «Πόλεμο των ρόουζ» του Ντάνυ ντε Βίτο ή από τα «Στιγμιότυπα» του Ρόμπερτ Όλτμαν, αλλά ευφυώς, λύνει το μυστήριο μ’ ένα φινάλε που αφυπνίζει κοιμισμένες συνειδήσεις και οδηγεί σε επαναπροσδιορισμούς συμπεριφορών, ανάμεσα σε ζευγάρια που έχουν περάσει το χρονικό όριο του «φρέσκου».

Η εξαιρετική Ναταλία Τσαλίκη κρατά σφιχτά την αρχετυπική μορφή της μυστηριώδους γυναίκας. Αυτό που απαιτείται για να εντείνει την αγωνία είναι μια γερή δόση γυναικείας αλχημείας και πονηριάς, και, αριστοτεχνικά, το πετυχαίνει.

Ο σπουδαίος Άρης Λεμπεσόπουλος, μας εκπλήσσει με το σεξπηρικό του φλέγμα, την άψογη ερμηνεία αλλά και την εμβάθυνση στο ρόλο του αινιγματικού συζύγου-συγγραφέα, που παλεύει τεχνηέντως και μεθοδικά, να λύσει το μυστήριο της «αμνησίας» του. Οι δύο ηθοποιοί κατορθώνουν από κοινού να μας πείσουν για όλα τα δύσκολα προβλήματα που αναδύονται μέσα σε έναν πολυετή γάμο, αλλά και τον αγώνα του ζευγαριού να ανασυσταθεί, όταν το πάθος έχει εκλείψει και η αμφιβολία έχει εισχωρήσει στις φλέβες, σαν δηλητήριο στο αίμα.

Η μετάφραση της Λουίζας Μητσάκου, ιδιαιτέρως εύστοχη, κατανοητή και με εξαίσια μεταφορά του συγγραφικού χιούμορ .

Η ατμοσφαιρική μουσική είναι του Χρήστου Θάνου.

Τα καλαίσθητα σκηνικά είναι του Δημήτρη Πολυχρονιάδη και μας μεταφέρουν με επιτυχία στο σαλόνι ενός κομψού διαμερίσματος.

Τα κοστούμια της Κατερίνας Παπανικολάου, όμορφα, σύγχρονα και με χρωματικούς συμβολισμούς.

Ο σχεδιασμός φωτισμού από τον Αλέκο Αναστασίου εστιάζει στη λεπτομέρεια, φωτίζοντας την ψυχοσύνθεση των ηρώων.

Επίλογος

Η συζυγική σχέση εμπεριέχει δύο διαστάσεις που δεν προσθέτουν οι σύντομες σχέσεις: την απουσία ψευδαισθήσεων και πόνου. Σε τρεις μήνες ή δύο χρόνια, μπορείτε να συνεχίσετε να αγνοείτε τον άλλον, να τον «εξωραΐζετε» ή να παραβλέπετε τα ελαττώματά του. Πέρα από αυτό, η πραγματικότητα απαιτεί διαύγεια. Ενώ στα πρώτα στάδια όλα είναι ευχαρίστηση και έξαρση, αλλά οι διευθετήσεις και οι συμβιβασμοί που απαιτεί η ζωή ως ζευγάρι, σημαίνουν ότι πρέπει να υπερβούμε την άμεση απόλαυση και να διασχίσουμε μεγάλες ερήμους πριν φτάσουμε στην όαση. Λέει στο βιβλίο του ο συγγραφέας.